ابن ابی عمیر (دائرة‌المعارف‌مؤلفان‌اسلامی)ابواحمد محمد بن ابی عمیر زیاد ازدی (م ۲۱۷ق)، معروف به ابن ابی عمیر، از بزرگان شیعه و شخصیت مورد اعتماد در میان راویان و مؤلفان امامیه است. وی امام کاظم، امام رضا و امام جواد (علیهم‌السّلام) را درک کرد. ابن ابی عمیر را باتقواترین، موثق‌ترین و عابدترین مردم و از اصحاب اجماع دانسته‌اند. رجالیون از عظمت وی نزد شیعه و اهل‌سنت سخن گفته‌اند. ۱ - معرفی اجمالیابواحمد محمد بن ابی عمیر زیاد بن عیسی ازدی بغدادی، معروف به ابن ابی عمیر، از بزرگان شیعه و شخصیت مورد اعتماد در میان راویان و مؤلفان امامیه است. نجاشی او را اهل بغداد و ساکن آنجا و مولای مهلب بن ابی صفره ازدی می‌داند و نظر برخی را که گفته‌اند: او موالی بنی امیه بوده، نمی‌پذیرد. شیخ طوسی می‌گوید: ابن ابی عمیر امامان هفتم، هشتم و نهم (علیهم‌السّلام) را درک کرد، هر چند از امام کاظم (علیه‌السّلام) روایتی ندارد، لیکن نجاشی می‌گوید که از آن حضرت و امام رضا (علیه‌السّلام) حدیث شنیده است. ابن ابی عمیر را با تقواترین، موثق‌ترین و عابدترین مردم دانسته‌اند، به گونه‌ای که گفته شده: اگر چشم کسی از طول سجده آسیب ببیند همانا آن شخص، ابن ابی عمیر است. رجالیون از عظمت وی نزد شیعه و اهل‌سنت و از مقام و منزلت وی نزد افرادی چون جاحظ که گرایشات ضد شیعی او روشن است، سخن گفته‌اند. علی بن حسن بن فضال، ابن ابی عمیر را فاضل‌تر و فقیه‌تر از یونس بن عبدالرحمان دانسته و یونس او را دریایی از دانش معرفی کرده و فقهای شیعه او را از اصحاب اجماع دانسته‌اند. ۲ - مخالفت با مامونابن ابی عمیر به دلیل مخالفت با مامون (خلافت ۱۹۸-۲۱۸ق) مدتی به زندان افتاد و به دلیل عدم افشای اسرار شیعه با بدن برهنه صد ضربه شلاق را تحمل کرد، به‌گونه‌ای که نزدیک بود زبان بگشاید، اما صدای محمد بن یونس بن عبدالرحمان را شنید که او را به صبر می‌خواند و سرانجام با صبر و بردباری برای او گشایش حاصل شد. گفته شده که متولی تازیانه زدن به او سندی بن شاهک، و دلیل آن تشیع ابن ابی عمیر بوده و در این حادثه ضرر فراوانی متوجه وی شده است و از آنجا که ثروت زیادی داشت با پرداختن مبلغ هنگفتی آزاد شد. ۳ - از بین رفتن کتبهمچنین گفته شده که مامون او را زندانی کرد تا حاضر شد سمت قضاوت برخی مناطق را بپذیرد و چون حبس او چهار سال به درازا کشید، خواهرش کتب او را دفن کرد و در اثر رطوبت زمین، آن کتب از بین رفت، بدین‌جهت محمد احادیث را از حفظ یا آنچه به دیگران آموخته بود، روایت می‌کرد و فقهای شیعه نیز مراسیل او را معتبر می‌دانند. دلیل نابودی کتاب‌های وی را آب گرفتگی به سبب باران نیز گفته‌اند. ابن ابی عمیر علاوه بر امامان پیش گفته، از حماد بن عثمان، ابان بن عثمان، علی بن حنظله، علی بن ابی حمزه و دیگران روایت کرده و عبدالله بن احمد بن نهیک، ایوب بن نوح، ابراهیم بن هاشم، یعقوب بن یزید و دیگران از او روایت کرده‌اند. ۴ - اسم ابن ابی عمیر در سند روایاتوی صاحب ۹۴ تالیف بوده و در طریق ۱۰۰ روایت از راویان امام صادق (علیه‌السّلام) واقع شده است. محمد بن ابی عمیر با عنوان بیاع سابری نیز در روایت آمده است، اما با محمد بن ابی عمیر بزاز بیاع سابری که شیخ طوسی ذیل اصحاب امام صادق (علیه‌السّلام) آورده متحد نیست، زیرا این شخص در زمان امام کاظم (علیه‌السّلام) درگذشته، ولی محمد بن ابی عمیر مورد بحث در سال ۲۱۷ق دنیا را بدرود گفته است. ۵ - تالیفاتآثار ابن ابی عمیر که در منابع از آنها یاد شده، عبارت‌اند از: کتاب‌های المغازی، الکفر و الایمان، البداء، الاحتجاج فی الامامه، الحج، فضائل الحج، المتعه، الاستطاعه، الملاحم، یوم و لیله الصلاة، مناسک الحج، الصیام، اختلاف الحدیث، المعارف، التوحید، النکاح، الطلاق، الرضا (علیه‌السّلام) النوادر، الافعال الرد علی اهل القدر و الجبر، الامامه و پرسش‌هایی از امام رضا (علیه‌السّلام). [۲۸]
استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال، ص۲۷۵.
۶ - پانویس۷ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۴۵، برگرفته از مقاله «محمد ابن ابی عمیر». رده‌های این صفحه : اصحاب اجماع | اصحاب امام جواد | اصحاب امام رضا | اصحاب امام کاظم | درگذشتگان سال ۲۱۷ (قمری) | راویان از امام رضا | راویان از امام کاظم | راویان موثق شیعه قرن 2 (قمری) | راویان موثق شیعه قرن 3 (قمری) | رجال حدیث شیعه | شخصیت‌های قرن 2 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | علمای رجالی شیعه | مؤلفان شیعه قرن 2 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 3 (قمری)
|